Trong những năm gần đây, nuôi dúi má đào đang là một hướng đi phổ biến và mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người chăn nuôi dúi. Từ những năm 2015 trở về trước, thì bà con nông dân chăn nuôi dúi thường quen với giống núi mốc. Thời gian gần đây giống dúi má đào dần được ưa chuộng trên thị trường. Vậy, nên nuôi dúi mốc hay dúi má đào cho hiệu quả kinh tế cao, cách nuôi dúi má đào như thế nào? Hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu đến bà con kỹ thuật nuôi dúi má đào mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con nông dân, bà con nông dân cùng tìm hiểu nhé.
1. Đặc điểm sinh học của con dúi
1.1. Đặc điểm ngoại hình
Con dúi hay còn được gọi là chuột nứa, chuột tre, chuột dúi. Dúi là một loại động vật thuộc phân họ gặm nhấm và thuộc lớp thú. Con dúi phân bố chủ yếu ở các vạt rừng tre nứa ở Phía Bắc nước ta.
Thân hình của con dúi tròn trịa, rụt rịt không cổ, người phủ đầy lông. Nhìn ngoại hình khá giống chuột với đôi mắt nhỏ, tròn, lồi, đen như hạt nhãn. Dúi có đôi tai tròn nhỏ, bốn chân có móng vuốt bén và đuôi giống như đuôi chuột. Phần ria, mõm, mũi của dúi lại trông giống thỏ, và đặc biệt là hai cặp răng cửa trên của chúng. Hai cặp răng này của dúi to bản và khỏe, giúp dúi đào hang và gặm nhấm thức ăn.
Khi dúi trưởng thành có chiều dài thân trong khoảng 25-35cm, chiều dài phần đuôi khoảng 7 đến 12cm. Trọng lượng của dúi dao động từ 0,7-3kg/con.
1.3. Phân loại dúi
Phân loại dúi có thể dự theo tập tính, kích cỡ hay màu sắc:
– Theo kích cỡ hay tập tính thì dúi được chia thành 2 loại sau:
- Dúi đàn: Chúng sống thành bầy đàn và có con đầu đàn, loài dúi này thường nhỏ hơn dúi đơn.
- Dúi đơn: Loại dúi này thường sống một mình, khi đến thời kỳ sinh sản chúng sẽ tìm đến nhau để giao phối và sinh sản. Dúi đơn có trọng lượng lớn hơn dúi đàn.
– Theo màu sắc thì dúi được phân thành 3 loại:
- Dúi màu vàng: Loại dúi này có bộ lông màu vàng, đuôi và thân ngắn.
- Dúi màu trắng: Loại này có màu lông trắng như lông thỏ, mắt có màu đỏ. Loài dúi này chậm nhất trong 3 loại dúi, chúng lành hơn nên dễ bị bắt, và chúng là loài khá quý hiếm.
- Dúi màu tro: Loài dúi này có lông màu giống màu tro bếp, đuôi và thân dài.
1.2. Tập tính
– Dúi là một loài động vật gặm nhấm ở dưới mặt đất, các hoạt động của chúng diễn ra ở trong hang. Trong tự nhiên, dúi tự đào hang để sinh sống ở những khu rừng có nhiều tre, nứa. Với bộ răng dài, to khỏe dúi phải thường xuyên gặm nhấm thức ăn cứng để mài răng.
– Dúi chủ yếu ăn các loại thức ăn như rễ cây, củ của các loại thực vật họ cỏ. Chúng thường ngủ vào ban ngày và đi kiếm ăn vào ban đêm.
– Trong tự nhiên, các loại dúi đàn thường sống thành từng bầy đàn và có con đầu đàn, khi kiếm thức ăn chúng cũng đi thành từng đàn. Còn với loại dúi độc thì chúng thường sống một mình và khi đến kỳ sinh sản dúi mới tìm đến nhau để giao phối.
– Hiện nay, dúi trong tự nhiên để cung cấp ra thị trường không nhiều, dúi dần được thuần hóa để nuôi công nghiệp, do đó mà một số tập tính của dúi trong tự nhiên cũng dần được thay đổi để thích hợp với nuôi tập trung. Từ đó mà kỹ thuật nuôi dúi thương phẩm không còn quá phức tạp.
2. Tiềm năng của việc nuôi dúi má đào
Dúi má đào (giống dúi lào) có nguồn gốc từ nước Lào. Điều kiện khí hậu của nước ta cũng gần tương tự như nước Lào nên con dúi má đào có thể thích nghi tốt với khí hậu, môi trường chăn nuôi của Việt Nam. Nhiệt độ thích hợp để nuôi dúi má đào từ 18-28 độ C. Khi vào mùa đông lạnh, có thể lót thêm rơm vào chuồng nuôi và đậy bìa cát tông để giữ ấm cho dúi, mùa hè nóng thì cần bật quạt để làm mát cho dúi.
Con dúi má đào được ưa chuộng hiện nay bởi nhiều ưu điểm nổi trội của chúng so với những giống dúi khác.
– Giống dúi má đào có chất lượng thịt thơm ngon, săn chắc được nhiều nhà hàng ưa chuộng. Chính vì vậy mà dúi má đào có giá bán cao hơn, đem lại thu nhập cao hơn cho bà con chăn nuôi.
– Ưu điểm nữa của dúi má đào đó là chúng có trọng lượng lớn hơn những loại dúi khác. Khi trưởng thành, dúi má đào có trọng lượng khoảng 3-4kg/con.
– Một mô hình nuôi dúi má đào thành công điển hình đó là anh Nguyễn Mạnh Hoàn (xã Cự Khê, Thanh Oai, Hà Nội) với khởi nghiệp nuôi dúi với 5 cặp dúi bố mẹ ban đầu, sau 2 năm chăn nuôi đã phát triển lên quy mô 500 cặp dúi. Trong quá trình nuôi dúi, anh Hoàn thấy đây là một con vật rất dễ nuôi, nguồn thức ăn chủ yếu từ tự nhiên nên có thể tiết kiệm được chi phí. Do vậy mà hiệu quả kinh tế và lợi nhuận thu về cao.
3. Cách chọn dúi giống
Bên cạnh kỹ thuật chăn nuôi dúi má đào, việc chọn con giống có yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả chăn nuôi. Khi chọn dúi giống, bà con nên chọn những con khỏe mạnh, không bị dị tật, không nhiễm bệnh, con có ngoại hình đẹp. Đặc biệt, bà con cần mua dúi tại những cơ sở bán dúi giống uy tín, chất lượng, và cần tránh việc mua dúi giống cận huyết. Bà con nên mua dúi nhỏ sinh sản tại các trại về nuôi để đảm bảo dúi lớn lên sẽ sinh sản tốt, do dúi rất dễ nuôi và thích nghi với môi trường chăn nuôi.
Cách phân biệt dúi đực, dúi cái:
- Dúi cái: Quan sát phần bụng, dúi cái sẽ có 2 hàng vú ở 2 bên bẹ sườn. Bà con chọn những con dúi cái tốt cần chọn những con to vừa, không bị quá nhỏ, chạy khỏe, lông mượt, 2 hàng vú đều.
- Dúi đực: Dúi đực sẽ không có vú, tại bộ phận sinh dục có 2 tinh hoàn tương tự như của chó. Khi chọn dúi đực, bà con chọn những con khỏe mạnh, không bị dị tật, trọng lượng bằng hoặc to hơn dúi cái. Một dúi đực khỏe mạnh có thể cho phối với 4-5 con cái.
4. Làm chuồng nuôi dúi
Khi thiết kế chuồng nuôi dúi, bà con cần đảm bảo chuồng nuôi được thoáng mát về mùa hè, làm chuồng ở những nơi yên tĩnh. Nếu bà con sử dụng mái che lợp bằng lá thì cần đảm bảo thông thoáng và ít ánh nắng chiếu vào chuồng. Bên cạnh đó, bà con có thể sử dụng đệm lót sinh học VBio để khử mùi hôi của chuồng trại và ngăn chặn các vi sinh vật ký sinh phát triển gây bệnh cho dúi.
Chuồng nuôi dúi thương phẩm:
Khi làm chuồng nuôi dúi thương phẩm, mỗi ô chuồng nên làm rộng khoảng 2m2 trở lên, tường xây cao 70cm trở lên, bên trong ốp gạch men hoặc tô xi măng. Nền chuồng có thể lát gạch hoặc đổ bằng bê tông. Bà con nên đặt các gốc cây hoặc ống cống nhỏ trong chuồng để dúi làm nơi trú ẩn, để chúng không cắn nhau…
Chuồng nuôi dúi sinh sản:
Đối với dúi sinh sản, bà con làm các ô rộng khoảng 50cm, chiều dài từ 0,8-1m, tường cao trên 70cm, lát gạch men hoặc tô xi măng ở bên trong. Nền chuồng có thể lát gạch hoặc đổ bê tông. Mỗi ô chuồng nuôi 1 con dúi sinh sản.
Bà con có thể sử dụng chuồng nuôi dúi thương phẩm để sử dụng nuôi dúi sinh sản. Nhưng khi dúi đến thời gian sinh sản, bà con cần tách dúi cái mang thai ra ô riêng, nếu không khi dúi đẻ, dúi con sẽ bị con khác ăn thịt hoặc có thể dúi mẹ cũng ăn con của mình.
Nên xây bờ bao xung quanh chuồng nuôi dúi, tránh trường hợp dúi thoát ra ngoài, bờ bao cao khoảng 50cm. Chuồng nuôi dúi thịt cần có mái che để tránh mưa nắng. Mùa đông, bà con nên dùng rèm che để giữ ấm cho dúi.
5. Thức ăn cho dúi
5.1. Con dúi ăn gì?
Trong cách nuôi dúi má đào, thức ăn cho dúi là yếu tố quan trọng để nuôi dúi hiệu quả. Thức ăn cho dúi má đào vô cùng đơn giản và là những thức ăn dễ kiếm từ tự nhiên, nên bà con không tốn nhiều chi phí trong khâu thức ăn.
Để đảm bảo dúi phát triển tốt và tiêu hóa ổn định, bà con chỉ nên cho dúi ăn các loại thức ăn như: thân tre, trúc, măng, mía, bông lau,… Bên cạnh đó, bà con cũng có thể bổ sung thêm các loại thức ăn giàu dinh dưỡng cho dúi như sắn, ngô, khoai,… Bà con cần chú ý không cho dúi ăn các loại thức ăn là cỏ như cỏ voi, cỏ ghi lê, do các loại cỏ này có hại đến hệ tiêu hóa của con dúi.
5.2. Khẩu phần ăn của dúi
Khẩu phần ăn trung bình một ngày của dúi phụ thuộc vào độ tuổi của dúi như sau:
– Khẩu phần ăn của dúi 2-3 tháng tuổi: mỗi ngày cho ăn từ 50-100g rau củ quả, 5-10g thức ăn tinh bột (bắp, khoai, thóc,…) và 5-10g thức ăn hỗn hợp.
– Khẩu phần ăn của dúi 3-6 tháng tuổi: mỗi ngày cho ăn từ 100-250g rau củ quả, 10-15g thức ăn tổng hợp, 5-15g thức ăn hạt, 3-10g dầu dừa hoặc dầu lạc.
– Khẩu phần ăn của dúi 6-9 tháng tuổi: mỗi ngày cho ăn từ 250-350g thức ăn rau củ quả, 10-20g khô dầu dừa hoặc dầu lạc, 15-30g thức ăn tổng hợp và 15-30g thức ăn dạng hạt các loại.
Bà con có thể thay thế khô dầu lạc, dầu dừa bằng giun đất, côn trùng, thức ăn tinh hỗn hợp của gà 1 tháng tuổi. Nếu muốn đảm bảo thức ăn cho dúi đầy đủ dinh dưỡng và sạch bà con có thể tự sản xuất thức ăn tổng hợp dạng viên cho dúi bằng cách tận dụng các loại phụ phẩm, các loại hạt, ngũ cốc nghiền, men ủ thức ăn chăn nuôi hoặc chế phẩm EM,…
Trong quá trình chăm sóc, bà con có thể linh động điều chỉnh khẩu phần ăn của dúi để phù hợp với nhu cầu. Dúi không cần uống thêm nước nếu đã được ăn đầy đủ các loại rau củ quả, nếu cho uống chỉ cần cho chúng uống một ít nước mỗi ngày là được.
Bà con cần đảm bảo nguồn thức ăn cung cấp cho dúi phải sạch, tươi, xanh để dúi tiêu hóa tốt và phòng bệnh tiêu chảy
6. Kỹ thuật nuôi dúi má đào
Kỹ thuật nuôi dúi má đào không khó nếu bà con áp dụng đúng theo hướng dẫn kỹ thuật.
6.1. Nuôi dúi sinh sản
Con dúi mỗi năm sinh sản từ 3-4 lứa, mỗi lứa đẻ từ 2-6 con. Dưới đây là những hướng dẫn nuôi dúi sinh sản.
* Phát hiện dúi động dục
Dúi cái khi đến thời gian động dục thường có các biểu hiện như: mũi hít ngửi liên tục, đi vòng quanh chuồng, hay nghếch mũi lên thành chuồng để hít ngửi, đi phân lung tung.
Bà con cầm đuôi dúi xách lên để kiểm tra để xác định rõ ràng thời điểm động dục của chúng. Dúi cái có biểu hiện động dục khi thấy bộ phận sinh dục của dúi có màu hơi hồng, bà con đưa tay vuốt nhẹ sẽ thấy nó hơi lồi ra và có thể ướt.
* Ghép đôi
Bà con thả con đực và con cái vào cùng một ô và quan sát. Nếu thấy con đực và con cái quấn quýt nhau thì để nguyên cho chúng giao phối, còn nếu thấy chúng gằm ghè nhau thì tách ra và thay bằng con đực khác.
Sau 2-3 ngày bà con tiến hành quan sát dúi cái, nếu con cái có biểu hiện bụng bắt đầu to, vú hơi căng, bộ phận sinh dục se lại thì con cái đã mang bầu. Lúc này, bà con tách con đực ra khỏi chuồng con cái.
* Chăm sóc dúi sinh sản
Dúi mang bầu khoảng 45-50 ngày sau là đẻ, mỗi lứa chúng đẻ từ 2-6 con. Bà con đưa dúi cái mang thai đến chuồng nuôi dúi sinh sản để chăm sóc và chuẩn bị cho việc sinh sản của dúi.
– Bà con cho thêm rơm hoặc rác mềm vào chuồng của dúi cái để chúng bện tổ để nuôi con.
– Bà con cần dọn chuồng cho dúi định kỳ một tuần một lần, đặc biệt khi dúi chuẩn bị đẻ cần dọn sạch để dúi đẻ. Khi dúi đẻ, sau 2-3 ngày bà con mới nên dọn chuồng cho dúi.
– Khi nuôi dúi đẻ, trong hai tuần sau khi dúi đẻ, bà con không nên thăm tổ đẻ nhiều. Nên để dúi mẹ tự chăm sóc dúi con.
– Bà con cần cho dúi mẹ ăn đầy đủ các loại thức ăn như: mía, cỏ, khoai, bắp,…
– Bà con tách dúi con ra nuôi riêng khi dúi con được 45 ngày tuổi để chuẩn bị cho dúi mẹ đẻ lứa sau. Sau khi tách dúi con, bà con tạm ngừng cho dúi mẹ ăn một ngày, và sau đó 3 ngày thì tiến hành kiểm tra và ghép đôi cho dúi cái.
– Dúi là loài động vật nhút nhát, trong tự nhiên chúng rất hung dữ. Do đó, khi nuôi dúi sinh sản, bà con cần hạn chế tiếng động và nhiều người đến xem, nếu không dúi mẹ có thể ăn dúi con.
6.2. Nuôi dúi con mới đẻ
Dúi con khi mới đẻ ra chưa mở mắt và không có lông, đến khoảng 10 ngày thì lông dúi con sẽ dài ra và đen. Dúi con sau khi đẻ 30 ngày thì mới mở mắt. Tuy dúi con mới đẻ chưa mở mắt nhưng chúng đã biết ăn thức ăn, chúng có thể mò mầm và ăn những thức ăn của dúi mẹ.
Khi dúi con được 20 ngày tuổi, chúng đã có thể tập ăn các loại thức ăn cứng như mía, nứa, tre. Khi dúi con được 45 ngày tuổi thì tách dúi con khỏi dúi mẹ.
6.3. Nuôi dúi thương phẩm
Nuôi dúi thương phẩm bà con cần cho dúi ăn đủ lượng thức ăn mỗi ngày để tránh chúng đói dẫn đến cắn nhau. Bên cạnh đó cần bố trí thêm các vật trú ngụ phù hợp để hạn chế việc chúng cắn nhau.
Chăn nuôi dúi thương phẩm, bà con cần cho dúi ăn đầy đủ các loại thức ăn cứng như tre, nứa, mía, nếu không dúi sẽ bị dài răng sẽ dễ cắn nhau và chết.
Thời gian nuôi dúi thương phẩm giống dúi má đào thường chỉ cần nuôi khoảng từ 9-10 tháng là có thể xuất bán thịt, trọng lượng dúi thịt khi xuất bán từ 3-4kg, nếu bà con nuôi dúi kéo dài hơn thì sẽ không đem lại hiệu quả kinh tế cao.
Hiện nay, giá dúi thương phẩm trên thị trường vào khoảng 550-600.000 đồng/kg.
7. Phòng bệnh cho dúi
Dúi là một loài động vật có sức đề kháng tốt nên ít khi bị bệnh. Tuy nhiên, dúi cũng mắc một số bệnh thông thường sau:
7.1. Bệnh đường ruột
Dúi có thể mắc bệnh đường ruột như tiêu chảy nếu thức ăn cung cấp cho dúi không đầy đủ dinh dưỡng, thiếu chất. Để điều trị bệnh tiêu chảy cho dúi, bà con có thể sử dụng thuốc điều trị tiêu chảy hoặc bổ sung vào khẩu phần ăn của dúi thức ăn đắng như ổi xanh, rễ dưa, rễ cau, cà rốt,… Tuyệt đối không cho dúi ăn các loại thức ăn ẩm mốc, hôi thối, phải cho dúi ăn các loại thức ăn đa dạng.
7.2. Bệnh ngoài da
Dúi có thể mắc bệnh ngoài da do bị mò, ve cắn gây ghẻ lở. Bà con có thể sử dụng thuốc kháng sinh dạng bôi hoặc để dúi tự liếm cũng có thể khỏi. Để phòng bệnh ngoài da cho dúi bà con cần vệ sinh, sát trùng chuồng trại và xung quanh chuồng nuôi định kỳ 1-2 lần một tháng.
Để phòng ngừa bệnh cho dúi, chuồng trại cho dúi cần phải được đảm bảo sạch sẽ, khô ráo và thoáng mát, tránh nắng nóng, gió lùa và mưa tạt vào chuồng.
Như vậy, kỹ thuật nuôi dúi má đào không quá khó, bà con chỉ cần nắm rõ và thực hiện theo đúng hướng dẫn kỹ thuật thì sẽ thành công với mô hình nuôi dúi thương phẩm của gia đình mình. Hy vọng với những thông tin mà chúng tôi cung cấp ở trên sẽ giúp bà con nuôi dúi hiệu quả và thành công nhất.
Trong quá trình nuôi dúi, nếu bà con gặp khó khăn thì có thể liên hệ với Viện nghiên cứu Sinh học Ứng dụng để được tư vấn, hướng dẫn cách chăn nuôi hiệu quả nhất. Hiện tại, chúng tôi đang cung cấp các loại đệm lót sinh học VBio, men ủ thức ăn chăn nuôi, chế phẩm sinh học EM,… sẽ giúp quá trình chăn nuôi dúi của bà con ít bệnh tật, hiệu quả nhất. Chú bà con luôn thành công.